Sau vụ nguyên Chủ tịch HĐQT CTCP Dược phẩm Viễn Đông (DVD) cùng các đồng phạm bị phạt tù do thao túng giá chứng khoán, cổ đông, NĐT vẫn chưa hết bàng hoàng do giá trị của khoản đầu tư vào cổ phiếu DVD… đương nhiên bị mất trắng. Khi đối mặt với sự thật không muốn tin này, NĐT vẫn "để bụng" trách nhiệm của đơn vị kiểm toán cho DVD, bởi kết quả kiểm toán là một trong những cơ sở quan trọng để họ đưa ra quyết định đầu tư. Vụ án đã có hồi kết, nhưng đến nay cơ quan quản lý vẫn nợ NĐT và thị trường câu trả lời cho nghi vấn, sai phạm của DVD có trách nhiệm của KTV và CTKT không, nếu có thì mức độ đến đâu, trách nhiệm của hộ với cổ đông và NĐT thế nào?

Đặt trong bối cảnh như vậy để thấy việc ngày 04/01, lần đầu tiên UBCK ban hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 3 KTV của Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội, Công ty TNHH BDO Việt Nam và Công ty Kiểm toán Mỹ AA là bước tiến đáng ghi nhận. Điều này mở ra hy vọng sẽ góp phần giải tỏ những bức bối lâu nay của NĐT và thị trường về những "nghi án" liên quan đến chất lượng kiểm toán tại các DN niêm yết, CTCK, nhất là sau vụ DVD.

Tuy nhiên, việc phạt nặng các nhân KTV có phải là lựa chọn ổn thỏa nhằm phòng ngừa và khắc phục những bất ổn phát sinh trong quá trình kiểm toán tổ chức phát hành, DN niêm yết, CTCK, khi đặc thù của hoạt động kiểm toán mang tính tập thể cao?

Một chuyên gia trong lĩnh vực chứng khoán nhìn nhận, phạt cá nhân KTV là bước tiến, nhưng không  nên dừng lại ở đó. Lý do là bởi khi tiến hành một cuộc kiểm toán, ngoài KTV trực tiếp thực hiện, còn có bộ phận soát xét chất lượng, thực hiện đánh giá rủi ro, đại diện ban giám đốc CTKT ký báo cáo kiểm toán…, nên cần xử lý trách nhiệm liên đới của CTKT. Có thêm biện pháp này mới tăng tính răn đe, góp phần nâng cao chất lượng kiểm toán, giảm thiểu rủi ro cho cổ đông, NĐT.

"Nếu chỉ xử phạt cá nhân KTV, thì cùng lắm CTKT cho các KTV đó nghỉ việc là ổn, mà không ảnh hưởng đến hoạt động kiểm toán của công ty. Tiếp diễn tình trạng này là không ổn, vì gây rủi ro cho cổ đông, NĐT, mà trường hợp DVD là điển hình. Ngoài xử lý KTV, cần quy trách nhiệm cụ thể đối với CTKT theo hướng vi phạm đến mức độ nào thì bị phạt ra sao; trong một khoảng thời gian bao lâu mà có nhiều KTV bị xử lý vi phạm hành chính, thì trách nhiệm của CTKT đến đâu?", vị chuyên gia trên nói.

Theo ông Bùi Văn Mai, Tổng Thư ký Hội kiểm toán viên hành nghề Việt nam, về hình thức, 3 KTV trong vụ DVD bị xử phạt, nhưng nội bộ các CTKT sẽ phải làm rõ trách nhiệm của KTV, cũng như các bộ phận liên quan. Điều này không quá phức tạp, bởi trong quá trình thực hiện một cuộc kiểm toán, ý kiến của KTV được thể hiện cụ thể trong hồ sơ kiểm toán. Thậm chí, KTV có những ý kiến khác với bộ phận soát xét, ban giám đốc, mà nếu kết quả kiểm toán đưa ra theo ý kiến đó có thể không dẫn tới lỗi bị xử phạt, thì trách nhiệm không hoàn toàn thuộc về KTV. Khi đó, về hình thức, KTV bị xử phạt, nhưng có thể CTKT phải bỏ tiền ra nộp phạt. Tuy nhiên, đó là việc nội bộ CTKT. Về lâu dài, cần có quy định rõ ràng về xử lý trách nhiệm của CTKT, bởi đặc thù của hoạt động hành nghề kiểm toán là một sản phẩm kiểm toán luôn có tính tập thể cao.

Ông Mai cho biết, theo thông lệ quốc tế, khai sai phạm xảy ra tại các DN lớn được xác định có liên quan đến trách nhiệm của KTV thường không đủ sức đứng ra đền bù thiệt hại cho DN được kiểm toán cũng như cổ đông, NĐT. Vì thế ngoài xử phạt KTV, cơ quan có thẩm quyền đồng thời xử phạt CTKT tùy theo tính chất và mức độ sai phạm.

Trong bối cảnh dịch vụ kiểm toán còn hạn chế về nguồn cung, ông Mai cho rằng, việc áp dụng các hình thức xử phạt nặng như đình chỉ hoạt động CTKT trước mắt cho phù hợp. Thay vào đó, nên xem xét áp dụng hình thức phạt tiền, hoặc trong một khoảng thời gian nếu CTKT có nhiều KTV bị xử phạt hành chính thì bị loại khỏi danh sách CTKT được phép kiểm toán tổ chức phát hành, niêm yết, CTKT. Cùng với đó, cơ quan quản lý cần sớm hoàn chỉnh các quy định pháp lý để khi nguồn cung dịch vụ kiểm toán đa dạng hơn sẽ áp dụng các hình thức xử phạt nặng như đình chỉ hoạt động đối với CTKT, cấm tham gia kiểm toán DN niêm yết trong một khoảng thời gian nhất định.

kiemtoan.com.vn